Isıtma sistemlerinde genellikle sıcak su, kombiden peteklere verilir ve petek içindeki borulardan dolaşarak oda havasına ısı verir. Petek yüzeyine gelen sıcak su, önce petek üst bölümünü ısıtır; ısınan hava yükseldiğinden doğal konveksiyonla petek boyunca bir hava akımı oluşur. Normal çalışma koşullarında petek içindeki sıcak su, kanallar boyunca önce yatay yönde, sonra yukarı ve aşağı hareket ederek tüm petek yüzeyini kaplar. Bu sayede petek çalışma sırasında tüm yüzeyi sıcak su ile temas eder ve ideal olarak her nokta ısınır. Ancak gerçek sistemlerde su akış hızının değişimi, boru bağlantıları ve engeller sebebiyle üst ve alt kısımlar arasında sıcaklık farkı oluşabilir. Petek altının soğuk kalması genellikle suyun alt kısımlara tam dolaşamamasıyla ilgilidir. Aşağıda bu duruma yol açan başlıca faktörler ele alınacaktır.

Isı Dağılımını Etkileyen Faktörler

• Bağlantı Biçimi ve Konveksiyon: Radyatörün su girişi genellikle üst kısma, çıkışı alt kısma yapılır. Üstten girişte su önce petek üstünde yayılır, ardından aşağı iner; bu sayede tüm yüzey homojen ısınır. Oysa alt bağlantıda suyun bir bölümü doğrudan çıkışa yöneldiği için petek verimi düşer. Alttan girişli peteklerde verim %10–20 azalabilir. Panel tipi radyatörlerde bu etki belirgindir; üstten verilen su petek yüzeyine eşit dağılırken, alttan giren su alt kısımdan aktığından alt bölümler daha soğuk kalabilir. Ayrıca uzun peteklerde (1,6 m üzeri) giriş çıkışlar çapraz yapılmalıdır; aksi halde pompa suyu tam devretmez ve petek altı soğur.

• Hava Birikimi: Petek içine sıkışan hava kabarcıkları, sıcak suyun dolaşımını engelleyerek petek performansını bozar. Hava, petek üstünde birikir ve su akışı kesilir; sonuçta petek üstünden ısınırken alt bölümler soğuk kalır. Böyle bir durumda radyatörün hava alma vanası açılarak içindeki hava tahliye edilmelidir. Uzman kaynaklar, hava birikiminin petek üstünün soğuk kalmasına neden olduğunu, altın soğuk kalmasının ise tortu birikimine işaret ettiğini belirtir.

• Tortu ve Pas Birikimi: Merkezi ısıtma suyundaki tortu, pas ve kirleticiler petek içinde çökerek alt kısımlarda yoğunlaşır. Demir veya çelik peteklerde oluşan manyetik oksit (magnetit) tortusu ve diğer kalıntılar kanalları tıkayarak suyun petek altına ulaşmasını engeller. Uzun süre temizlenmeyen sistemlerde petek tabanında biriken bu tortu, petek üstünün sıcak kalıp alt kısımların soğuk olmasına neden olur. Zamanla biriken tortunun petek içi kir ve pas kaynaklı olduğu vurgulanır; bir uzman, tortunun %99’unun bu bileşiklerden oluştuğunu ve petek altındaki kanalların tıkanmasına yol açtığını ifade etmektedir. Bu nedenle petek temizliği veya kimyasal temizleme işlemleriyle tortu giderilmesi gerekir.

• Basınç ve Pompa Sorunları: Sistem su basıncı 1–1,5 bar arasında olmalıdır. Basınç çok düşükse su dolaşımı yetersiz kalır ve peteklerin alt kısımları tam ısınamaz. Benzer şekilde sirkülasyon pompasının verimliliği düştüğünde de su akışı azalır. Düşük devirdaim veya arızalı pompa durumunda petek üstü nispeten ısınsa da alt bölge soğuk kalabilir. Bu durumda kombi su doldurma vanası açılarak basınç yükseltilmeli ve pompa kontrol edilmelidir.

• Vanaların Ayarı ve Balans (Reglaj): Tesisatta her petek için kombi çıkışından sonra reglaj vanaları bulunur. İlk peteklerin vanaları açıkken sistem basıncı son peteklere yeterince ulaşamayabilir. Kombiye yakın peteklerin vanalarını biraz kısarak, uzak peteklere daha fazla sıcak su gönderilecek şekilde ayarlama yapılabiliraristongebzeservisi.com. Yanlış balans durumunda bazı peteklerin alt kısımları gerektiği kadar su almadığından soğuk kalır. Dengelemenin doğru yapılması, petekler arasında eşit su dağılımını sağlar.

• Filtre ve Su Kalitesi: Sistemde genellikle pislik tutucular (filtreler) bulunur. Filtreler tıkandığında petek içindeki su akışı kısıtlanır; benzer şekilde sistem suyunun aşırı kirli olması, partiküllerin petek kanallarına yerleşmesine yol açararistongebzeservisi.com. Kirli su veya bakır kaplamalı eski borulardan gelen pas da tortu birikimini hızlandırır. Bu nedenle filtrelerin düzenli temizlenmesi ve sistem suyunun temiz tutulması alt kısımların soğuk kalma sorununu azaltır.

Panel Radyatörlerde Sıcaklık Dağılımı

Panel radyatörler ince çelik levhalardan ve arka tarafında kanatçıklar içeren modellere sahiptir. Bu panellerin yüksek ısı iletkenliği sayesinde su petek yüzeyine kolayca dağılır. Panel radyatörlerde ısıtma suyu genellikle üst kısımdaki giriş vanasından verilir; böylece su petek kanalları boyunca homojen şekilde ilerler ve yüzey hızla ısınır. Üstten girişli panel radyatörlerde tüm bölümler eşit miktarda ısı alır. Ancak alttan bağlantılı panel radyatörlerde, suyun bir kısmı alt kanallardan doğrudan çıkışa gideceği için petek verimi azalır ve alt kısımlar daha soğuk kalabilir. Örneğin uzman kaynaklar, alttan girişli radyatörlerin %10–20 verim kaybına uğradığını belirtmektedir.

Panel radyatörler hafif ve ince yapılı olduklarından hızlı ısınır ve soğurlar. İnce çelik malzeme, suyun ısısını çabuk ortama verir; ancak bu nedenle petek suyu kesildiğinde hızla soğuma eğilimi de gösterir. Panel radyatörün düzgün çalışması için sistem balansı ve purjaj önemlidir. Hava veya tortu bu tip radyatörlerde de ısının alt kısımlara iletilmesini engelleyebilir. Ek olarak, panel radyatörlerin tasarımı gereği alt kısım kanalları dar olabilir; oluşan tortu veya havayla tıkanma durumunda üst kısımlar görece sıcak kalırken alt kısımlar soğuyabilir. Bu durum, doğru konveksiyon akışı sağlanana kadar devam eder.

Döküm Radyatörlerde Sıcaklık Dağılımı

Döküm (dökme demir) radyatörler kalın kanatlı segmanlardan oluşur ve yüksek ısı kapasiteli bir yapıya sahiptir. Yüksek demir içeriği nedeniyle bu radyatörler ısındıktan sonra uzun süre sıcaklığını korur; ancak ısınması ve soğuması panel radyatörlere göre belirgin şekilde daha yavaştır. Döküm radyatörlerin avantajı ısıyı uzun süre dışarıya vermeleridir, bu sayede kombi kapandıktan sonra bile oda bir süre daha sıcak kalır. Diğer yandan iç çapları geniş olmakla birlikte segmanlar arasında tortu birikimi kolay gerçekleşebilir.

Döküm radyatörler demir oksit (oksidasyon ürünleri) tortularına karşı özellikle hassastır. Sirkülasyon suyundaki demir parçacıkları ve korozyon sonucu oluşan magnetit tortusu, zamanla kanalların alt kısmında çöker. Bu tortu alt kanalları tıkayarak petek tabanının ısınmasını engeller ve üst kısımlar görece daha sıcak kalır. Ayrıca döküm radyatörlerde segment bağlantı noktalarında pas birikimi de olabilir. Düzenli bakım yapılmazsa, bu segment tortusu birikimi petek altının neredeyse hiç ısınmamasına yol açabilir. Bu nedenle döküm radyatörlerde zaman zaman kimyasal temizleme veya debi açma işlemi uygulamak, alt kısmı tıkayan tortunun giderilmesi açısından önemlidir.

Bağlantı yönü bu radyatörlerde de kritik bir etkendir. Yüksek sayıda dilime sahip uzun döküm radyatörlerde, su girişi ve çıkışı zıt taraflardan yapılmalı; aksi halde pompa gücü yetersiz kalabilir ve petek tam ısınmayabilir. Özetle, döküm radyatörler ağır kütleleri nedeniyle geç ısınır ancak ısısını uzun süre korur. Bu kütle ve içlerindeki demir nedeniyle tortu birikimi de fazla olabileceğinden, ısı dağılımı panel radyatörlere kıyasla daha düzensiz olabilir.

Alüminyum Radyatörlerde Sıcaklık Dağılımı

Alüminyum radyatörler, yüksek ısı iletkenliği ve düşük su hacmi sayesinde çok hızlı tepki veren bir yapıdadır. İnce alüminyum kanatlar suyun ısısını hızla ortama aktarır ve bütün yüzey kısa sürede ısınır. Bu özelliğiyle alüminyum petekler, kombi açıldığı anda hızlıca sıcak hava yaymaya başlar. Büyük metal kütleye sahip olmadıklarından sisteme verilen enerji kısa sürede salınır; ancak kombi kapanınca hızla soğuma eğilimine de sahiptir.

Alüminyum radyatörlerin en önemli avantajı korozyona karşı dayanıklılık ve düşük kütleye rağmen yüksek verimdir. Çelik/demir peteklerde tortu oluşturan manyetik oksitler (pas) alüminyum radyatörlerde ortaya çıkmaz; çünkü sistemde çelik parça bulunmadığında demir oksit oluşmaz. Bu nedenle uygun kimyasal koşullar sağlandığında, alüminyum peteklerde magnetit tortusu birikimi neredeyse yoktur. Yine de sistemde kireçlenme veya su kimyasının bozulması durumunda sertlik kaynaklı tortular oluşabilir. Bu tip peteklerde koruyucu inhibitör kullanımı önemlidir; bir uzman notuna göre, sisteme inhibitör eklendiğinde çelik radyatörlerde demir oksit oluşmaz ve bu durum alüminyum peteklerde tortu sorununu büyük ölçüde ortadan kaldırır.

Alüminyum radyatörler hafif ve estetik tasarımlı olup, yeni sistemlerde yaygın olarak tercih edilir. Ancak yüksek iletkenlikleri nedeniyle suyun sıcaklık farkı arttıkça oda verimliliği yüksek olur. Diğer yandan suyun kontrolsüz akışı veya sistemdeki hava sıkışması bu peteklerin de homojen ısınmasını bozabilir. Özellikle kombinin geç yanması ya da düşük pompa devri gibi etkenler alüminyum radyatörlerde de üst-soğuk farkı yaratabilir. Genel olarak alüminyum petekler, sistem düzgün çalıştığında hızlı ve bütüncül ısınır; ancak sistemdeki dengesizlikler tüm petek tiplerinde olduğu gibi bunlarda da üst bölgenin daha sıcak, alt kısmın daha soğuk kalmasına neden olabilir.

Peteklerin üst kısmının sıcak, alt kısmının ise soğuk olması, ısınma sisteminizde bir sorunun göstergesi olabilir. Bu durum, ısı transferinin düzensiz olduğunu veya su dolaşımının yeterli olmadığını gösterebilir. İşte bu durumun olası nedenleri ve çözümleri:

1. Hava Birikimi: En yaygın nedenlerden biri, petek içinde hava birikimidir. Hava, ısı transferini engelleyerek peteğin alt kısmının soğuk kalmasına neden olabilir. Petek üzerindeki hava tahliye vanasını kullanarak hava tahliye edilebilir. Her bir peteğin üst kısmındaki bu vanayı yavaşça açarak hava salınabilir.
2. Radyatör Temizliği: Kireçlenme veya tortu birikimi, petek içindeki suyun serbestçe dolaşmasını engelleyebilir. Bu durumda, petekleri temizlemek için özel temizlik maddeleri veya bir uzmanın yardımıyla radyatör bakımı yapılabilir.
3. Su Basıncı Sorunu: Isınma sistemlerindeki su basıncı belirli bir seviyenin altına düşerse, su dolaşımı etkilenebilir. Kombinizin su basıncını kontrol edin ve gerekirse basıncı artırın.
4. Su Dolaşımı Sorunu: Isınma sistemindeki su dolaşımını sağlayan bir pompa bulunmaktadır. Eğer pompa arızalıysa veya yeterince güçlü çalışmıyorsa, su yeterince dolaşmaz ve bu durum peteklerin alt kısmının soğuk kalmasına neden olabilir. Pompanın kontrol edilmesi veya değiştirilmesi gerekebilir.
5. Termostat Problemi: Isınma sisteminizi oda termostatı yönetiyorsa, termostatın doğru bir şekilde çalıştığından emin olun. Termostatın doğru sıcaklık ayarlarına sahip olduğundan ve peteklerin ısınması gereken sıcaklıklara ulaşabildiğinden emin olun.

Eğer bu tür bir sorunla karşılaşıyorsanız ve çözümü bulmakta zorlanıyorsanız, bir ısıtma uzmanına başvurmanız önerilir. Uzmanlar, sisteminizdeki özel sorunları belirleyebilir ve uygun çözümleri önerebilirler.